کشور ایران از لحاظ تولید فرآورده‌های کشاورزی همانند غلات، سبزی و میوه پتانسیل‌های بسیار زیادی داشته و سالیانه مقادیر زیادی از آنها را صادر می‌کند. صادرات محصولات کشاورزی از کشورمان ایران به سایر کشورهای جهانی، بهترین راهکار رشد اقتصادی محسوب می‌شود. ایران با صادر کردن فرآورده‌های متنوع کشاورزی به کشورهای دیگر، وارد بازارهای جهانی شده و توسعه پایدار، اشتغال زایی و ارزآوری را تجربه خواهد کرد. 

مراحل صادرات محصولات کشاورزی

یک کشور برای صادر کردن محصولات کشاورزی خود باید مراحل قانونی لازم را طی کرده و به رعایت کردن استانداردها و برنامه‌ریزی‌های دقیق نیز احتیاج دارد. برای اینکه محصولات کشاورزی کشورمان از مزرعه‌ها به بازارهای جهانی وارد شوند، باید مراحلی به شکل دقیق طی گردد. نحوه صادرات محصولات کشاورزی و مراحل آن به شکل تخصصی در موارد زیر توضیح داده شده اند:

• انتخاب کردن محصول مورد نظر جهت صادرات و بررسی کردن ظرفیت آن

ابتدا باید محصول کشاورزی مورد نظر از لحاظ کیفیت صادراتی، میزان تقاضا در بازارهای هدف و حجم تولید در کشورمان جهت صادرات مورد بررسی دقیق قرار بگیرد. برای نمونه پسته با داشتن سایز مناسب، پوست تمیز و عطر خاص بهترین صادرات و فروش را در کشورهای اروپایی دارد. 

• بسته‌بندی اصولی و استاندارد

یک محصول کشاورزی برای تاثیرگذاری بیشتر در بازارهای جهانی، باید دارای بسته‌بندی اصولی و حرفه‌ای باشد. صادر کننده‌ها معمولاً محصولات کشاورزی را در بسته‌بندی‌های مقاوم در برابر حرارت، رطوبت و ضربه قرار داده و ارسال می‌کنند. همچنین باید بر روی بسته‌بندی این محصولات صادراتی برچسب مشخصات حاوی نوع ترکیبات، کشور مبدا، شماره سری، تاریخ تولید و تاریخ انقضا باشد. 

• گرفتن مجوزها و گواهی‌های لازم جهت صادرات

برای صادرات کاملاً قانونی و رسمی محصولات کشاورزی مجوزهایی همچون کارت بازرگانی، گواهی مبدا، گواهی استاندارد و گواهی بهداشت نباتی نیاز می‌باشد. صدور این مجوزها به ترتیب از طریق اتاق بازرگانی، سازمان قرنطینه گیاهی و سازمان ملی استاندارد انجام می‌شود. 

• تنظیم قراردادی میان ایران و خریداران خارجی

بعد از پیدا شدن مشتری، مواردی همچون قیمت محصول، نوع بیمه، نوع بسته‌بندی، شرایط پرداخت و حمل آن توسط خریدار تعیین شده و یک قرارداد رسمی میان طرفین امضا می‌شود. 

• آماده سازی محصولات جهت حمل و صادرات

محصول کشاورزی موردنظر در بسته بندی های بهداشتی قرار داده شده تا به بنادر یا مرزهای تعیین شده ارسال گردد. در این مرحله داشتن مدارکی همچون بارنامه، گواهی‌ها و پروفرما لازم می‌باشد. همچنین در صورت نیاز برای برخی از محصولات کشاورزی شما به رزرو کردن کانتینرهای یخچال‌دار یا سردخانه‌های مخصوص احتیاج دارید. 

•  اظهارنامه گمرکی برای صادرات محصولات و ترخیص کالا

در این مرحله کالا یا محصول کشاورزی صادراتی باید در سامانه گمرک کاملا ثبت شده و مدارک آن به شکل دقیق بررسی گردد. بعد از تایید شدن و پرداخت کردن تمام عوارض گمرکی، کالای مورد نظر ترخیص شده و به سمت کشور مقصد صادر می‌شود. 
مراحل صادر کردن تمام محصولات کشاورزی بعد از انتخاب کردن محصول مورد نظر و بسته‌بندی اصولی و استاندارد آن آغاز شده و با عقد قرارداد میان طرفین، گرفتن گواهی‌ها و مجوزها، ترخیص گمرکی و صادر کردن نهایی آن پایان خواهد یافت.

قوانین صادرات محصولات کشاورزی

یکی از راه‌های تاثیرگذار در درآمدزایی کشورمان ایران، صادر کردن تمامی محصولات کشاورزی با رعایت قوانین و مقررات مشخص شده می‌باشد. قوانین صادرات محصولات کشاورزی که از سوی نهادهای بین المللی و دولتی کشورمان و کشور مقصد وضع شده باید توسط صادر کننده رعایت شود؛ این قوانین مهم در صادر کردن محصولات متنوع کشاورزی شامل موارد زیر هستند:

•  برای انجام دادن صادرات محصولات متنوع کشاورزی باید کارت بازرگانی مخصوص و معتبر از سمت صنایع کشاورزی و اتاق بازرگانی جهت وارد شدن به بازارهای بین المللی و جهانی صادر شود. 
• برای صادر شدن اصولی محصولات طبق قوانین باید تمام استانداردهای کیفی محصول با استانداردهای ملی کشورمان ایران و استانداردهای ملی کشور مقصد مطابقت داشته باشد. در این مرحله باید اطلاعات کامل بر روی بسته‌بندی محصولات صادراتی با برچسب گذاری چند زبانه مشخص شده باشد.  طبق این قانون باید سلامت محصول صادراتی از جمله عاری بودن از آلودگی، سموم و کپک به دقت بررسی شود و بسته‌بندی آن کاملاً اصولی و بهداشتی باشد. 
•  صادر کننده برای خارج کردن کالا و ارسال آن به کشور مقصد باید مجوزها و گواهی‌هایی همچون مجوز قرنطینه، گواهی مبدا، گواهی استاندارد کالا و گواهی بهداشت نباتی را دریافت کند. 
•  تمام اطلاعات دقیق صادر کننده باید در سایت جامع تجارت ایران ثبت گردد. سامانه مورد نظر نظارت‌های لازم را بر روی محصولات کشاورزی صادر شده انجام داده و پیگیری تجارت خارجی را به صورت دقیق انجام می‌دهد. 
•  قبل از صادر کردن محصول کشاورزی مورد نظر، باید آن را در فهرست کالاهای ممنوعه یا مجاز از طریق سایت گمرک بررسی نمایید. زیرا برخی از محصولات کشاورزی به دلیل داشتن آلودگی یا استانداردهای نامناسب، اجازه صادر شدن به کشورهای دیگر را ندارند. 

همچنین برای صادر کردن محصولات کشاورزی باید قوانین مرتبط به کشورهای مقصد نیز به طور دقیق توسط صادر کننده رعایت شود. صادر کننده موفق باید اطلاعات خود را در زمینه مقررات داخلی کشورمان و قوانین بین‌المللی بالا ببرد تا در بازارهای هدف بهترین فروش را داشته باشد. که یکی از این صادر کننده های موفق محمد رضا اردیخانی است که صادرات زعفران که کشورهای مختلف را انجام میدهد.

چه محصولات کشاورزی صادر می شوند

تنوع آب و هوایی در کشورمان ایران، صادرات محصولات کشاورزی آن را بسیار گسترده کرده و شامل موارد زیر هستند: 

• خشکبار و میوه‌های خشک: خرما، کشمش، بادام و پسته 
•  میوه‌های تازه: هندوانه، کیوی، پرتقال و سیب 
• سبزیجات و صیفی جات: کاهو، کلم، سیب زمینی، پیاز و گوجه فرنگی 
• گیاهان دارویی: زعفران، آویشن و گل گاوزبان 
• محصولات خاص: زیتون، محصولات گلخانه‌ای، روغن زیتون و زعفران ارگانیک 

خاک حاصلخیز کشورمان ایران، آب و هوای متنوع و چهار فصل آن زمینه ظرفیت تولید و صادرات محصولات کشاورزی را بالا برده است. این محصولات علاوه بر تامین نیازهای بازارهای داخلی کشورمان، درآمدهای صادراتی بسیار زیادی را در کشورهای مختلف جهانی فراهم کرده‌اند. 

بهترین زمان صادرات

بهترین زمان صادرات محصولات متنوع کشاورزی به عواملی همچون وضعیت رقابت، شرایط حمل و نقل، نیاز بازار هدف و فصل برداشت محصول بستگی دارد. فرد صادر کننده با انتخاب کردن زمان درست صادرات محصول خود، می‌تواند با کیفیت‌ترین و تازه‌ترین محصول را مطابق با نیاز بازارهای جهانی به کشورهای مختلف ارسال کند.

 استانداردهای جهانی

برای اینکه محصولات کشاورزی به صورت قانونی، موفق و پایدار به سمت کشورهای مقصد ارسال شوند باید محصولات مورد نظر با استانداردهای جهانی همچون Codex، گواهی ارگانیک، GLOBALGAP و HACCP همخوانی داشته باشند. صادرات و واردات محصولات کشاورزی و موفقیت در این زمینه نیازمند رعایت کردن استانداردهای جهانی می‌باشد. محصول کشاورزی صادر شده علاوه بر داشتن کیفیت بالا باید با تمامی استانداردهای بین المللی و قوانین بازار کشور مقصد، هماهنگی لازم را داشته باشد. رعایت کردن استانداردهای جهانی در زمان صادر کردن محصولات کشاورزی، سبب عبور بدون مشکل کالا از مرز شده و فروش آن را در بازارهای جهانی بالا می‌برد. 
یکی از استانداردهای جهانی برای تولید محصولات خوب و پایدار کشاورزی مدیریت کردن منابع آبی، استفاده کنترل شده از صبوع و بهداشت و ایمنی کارگران می‌باشد. این استاندارد جهانی یا گلوبال گپ، امکان شفاف سازی محصولات کشاورزی از مزرعه تا مصرف کننده را به طور کامل فراهم کرده و بر اساس آن باید گواهی لازم برای صادرات محصول به کشورهای اروپایی و کانادایی دریافت شود. 
رعایت استانداردهای جهانی توسط صادر کننده، ارزش محصول مورد نظر را در بازارهای جهانی افزایش داده و امکان برگشت خوردن آن را از مرز کشور مقصد، کمتر خواهد کرد. همچنین رعایت استانداردهای مورد نظر دسترسی فرد صادر کننده به بازارهای بازرگانی بزرگتر همچون استرالیا، کانادا، اتحادیه اروپا و آمریکا را فراهم می‌سازد. 

آمار صادرات میوه و تره بار ایران

به طور کلی مقاصد اصلی صادرات میوه و تره بار از کشورمان ایران شامل قطر، افغانستان، روسیه، امارات و عراق می‌باشد. در این میان میوه‌ها و محصولاتی همچون هندوانه، خیار و سیب درختی بیشترین فروش را داشته‌اند. در طی هفت ماه اول سال، ارزش صادرات میوه و تره بار از کشورمان ایران به ۹۰۰ میلیون دلار می‌رسد. 

 شناخت تقاضای جهانی

برای موفقیت در صادرات محصولات کشاورزی تنها تولید محصول مورد نظر در کشورمان کافی نیست؛ بلکه باید تقاضای جهانی محصول در کشورهای مختلف بررسی شود. صادره کننده از طریق بررسی کردن آمار واردات کشورها، تحلیل گزارش‌های بین‌المللی کشورها و حضور در نمایشگاه‌های بزرگ بین‌المللی و جستجو در پلتفرم‌های مختلف به راحتی می‌تواند تقاضاهای جهانی را برای صادر کردن محصولات خود بشناسد. که آقای بهروز فروتن با تحلیل این گزارشات یک صادر کننده موفق در ایران شناخته شده است.

عوامل موثر بر تقاضای جهانی

عواملی همچون سبک زندگی، قیمت جهانی، نرخ ارز، کمبود تولیدات در کشورهای مقصد، جمعیت و رشد مصرف، سلیقه، درآمد کشورها، فصل برداشت، روابط سیاسی و تعرفه‌ها بر روی تقاضای جهانی تاثیرگذار هستند. برای مثال کشور روسیه در فصل زمستان هیچگونه برداشتی نداشته و این تقاضای جهانی را برای صادر شدن میوه و سبزیجات از کشورمان ایران افزایش می‌دهد. و کشاورزی ارگانیک در ایران میتواند یک راه پیشرفت در این زمینه باز کند و با تقاضای جهانی پیشرفت کرده و ایران را نیز شکوفا کند.

ایران به کدام کشورها بیشترین صادرات کشاورزی را دارد؟

در سال جاری حدود ۶ میلیون تن از محصولات متنوع غذایی و کشاورزی به ارزش تقریبی ۵ میلیارد دلار به ۱۳۰ کشور در دنیا ارسال شد که به نسبت سال گذشته حدود ۲۲ درصد رشد پیدا کرده است. بیشترین صادرات محصولات متنوع کشاورزی ایران به کشورهایی همچون عراق، امارات، روسیه، پاکستان و افغانستان بوده است. 

نقاط قوت صادرات کشاورزی ایران

داشتن تنوع اقلیمی چهار فصل در کشورمان ایران، امکان تولید کردن محصولات متنوع را در فصل‌های مختلف سال فراهم کرده است. همچنین برخی از محصولات خاص همچون پرورش گیاهان دارویی پسته و زعفران و پرورش گل زینتی، خرما  و همچنین کاشت سیب زمینی در ایران دارای کیفیت بالایی برای تولید و صادرات هستند. کشورمان ایران با داشتن موقعیت جغرافیایی عالی و نزدیک بودن به آسیای مرکزی، بازارهای بزرگ همچون امارات، روسیه و عراق می‌تواند صادرات بسیار موفقی را داشته باشد. هزینه تولیدات محصولات کشاورزی در ایران در مقایسه با کشورهای اروپایی و برخی از رقبای آسیایی، بسیار کمتر است. تخصص و تجربه کارآفرینانی مانند یاشار غریبی در زمینه تجارت غلات نیز از دیگر نقاط قوت ایران محسوب می‌شود که با تحلیل دقیق بازار، به رونق صادرات کمک می‌کنند.

 نقاط ضعف و چالش‌ ها

از جمله چالش‌ها و نقاط ضعفی که کشور ایران در زمینه صادر کردن محصولات کشاورزی خود به سایر کشورها دارد شامل موارد زیر می‌باشد: 

•  نبود زیرساخت‌های لازم و کافی در صنعت حمل و نقل: با وجود مشکلاتی در سردخانه‌ها، جاده‌ها و بنادر، زمینه صادر کردن برخی از محصولات وجود ندارد. 
• بسته‌بندی‌های ضعیف: برخی از بسته‌بندی‌ها با استانداردهای جهانی تطابق لازم را نداشته و ضعیف هستند. 

فرایندهای اداری پیچیده، داشتن اطلاعات ناکافی از بازارهای هدف و نوسانات نرخ ارز از سایر چالش‌ها و نقاط ضعف ایران در زمینه صادرات محصولات کشاورزی هستند. 

مزایا صادرات محصولات کشاورزی

صادرات محصولات کشاورزی مزایایی همچون افزایش درآمد ارزی کشور، گسترش بازار فروش تولید کنندگان، تثبیت قیمت محصولات داخلی، ایجاد اشتغال، رونق اقتصادی در مناطق کشاورزی، توسعه فناوری و اطلاعات کشاورزی، ارتقاء کیفیت محصولات و معرفی برندهای ملی در کشورهای مقصد را به همراه دارد. 

 ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری

صادر کردن محصولات مختلف کشاورزی از ایران به بازارهای جهانی، تقاضای تولید این محصولات را بالا برده و این موضوع به رشد اشتغال در زمینه‌های گوناگون از جمله کشاورزی، فرآوری، بسته‌بندی و حمل و نقل کمک بسیار زیادی می‌کند. با ایجاد اشتغال بیشتر از طریق صادر شدن محصولات کشاورزی، بیکاری در مناطق مختلف شهری و روستایی کاهش پیدا کرده و زمینه توسعه اقتصادی پایدار را در کشورمان ایران فراهم می‌سازد. 

افزایش درآمدهای ارزی

در زمان صادر شدن محصولات مختلف کشاورزی، ورود ارز به ایران افزایش پیدا کرده و این موضوع اقتصاد ملی، قدرت خرید کشورمان در بازارهای مقصد و تامین نیازهای وارداتی را به دنبال دارد. با درآمدهای ارزی حاصل از صادرات محصولات کشاورزی، زیرساخت‌های کشور توسعه پیدا کرده و کیفیت زندگی مردم بهبود پیدا می‌کند. 

مزایای رقابتی

 ایران با داشتن تنوع اقلیمی، محصولات متنوع، کیفیت بالای برخی از محصولات خاص، هزینه تولید پایین‌تر، موقعیت جغرافیایی مناسب، دسترسی سریع‌تر به بازارهای جهانی و منطقه‌ای، تجربه طولانی مدت در زمینه ارسال و صادرات محصولات کشاورزی از سایر رقبا جلوتر است. 

کیفیت محصول

محصولات متنوع ایرانی با داشتن کیفیت بالا در هنگام صادرات رضایت مشتری را به طور کامل کسب کرده و خرید آن را تکرار خواهند کرد. محصولاتی که با استانداردهای جهانی به کشورهای مقصد ارسال شده، فروش بیشتری داشته و برند آنها معتبر خواهد شد. برای حفظ کیفیت محصولات در زمان صادرات از بهترین بسته‌بندی‌های تازه و مناسب استفاده شده تا محصول به شکل صحیح و با کیفیت به دست مصرف کننده در بازارهای مقصد برسد. 

بسته‌بندی مناسب

بسته‌بندی مناسب و خوب برای محصولات کشاورزی آنها را در برابر آلودگی‌ها، فساد و آسیب به محافظت کرده و با آنها ظاهری جذاب می‌بخشد. بسته‌بندی‌های اصولی و استاندارد برای صادرات محصولات کشاورزی ماندگاری آنها را افزایش داده و باعث جلب اعتماد مشتریان در بازارهای خارجی می‌شود. 

حمل و نقل مناسب

استفاده از حمل و نقل‌های مناسب در زمینه صادر کردن محصولات متنوع کشاورزی، سبب می‌شود تا محصولات به شکل سالم، باکیفیت و تازه به دست مشتریان خارجی برسند. انتخاب کردن مسیرهای سریع در حمل و نقل کالا، بسته‌بندی‌های مقاوم و استفاده از سردخانه‌ها سبب می‌شود ضایعات محصولات مورد نظر به طرز چشمگیری کاهش پیدا کرده و رضایت خریداران افزایش پیدا کند. 

نقش دولت در توسعه صادرات

دولت با اجرای سیاست‌های حمایتی همانند تسهیل فرایندهای صادراتی، کاهش موانع تجاری، ارائه دادن مشوق‌های مالی و اعتباری می‌تواند کمک بسیار زیادی به صادر کننده و توسعه صادرات داشته باشد. همچنین وظیفه دولت در زمینه ارسال و صادرات محصولات کشاورزی فراهم کردن فناوری اطلاعات، لجستیک و زیرساخت‌های حمل و نقل است. پایین آوردن تعرفه صادرات محصولات کشاورزی، تمامی کشاورزان را مشتاق کرده تا ارسال محصولات خود را گسترده‌تر کنند. 

جمع بندی

 صادرات محصولات کشاورزی برای تقویت اقتصاد کشورمان و افزایش درآمدهای ارزی آن امری ضروری و راه حلی موثر محسوب می‌شود. فعالیت اقتصادی و صادرات محصولات متنوع زمینه اشتغال زایی در مناطق مختلف ایران را افزایش داده و نرخ بیکاری را تا حدود زیادی پایین می‌آورد. صادر کننده برای کسب موفقیت در بازارهای فروش و صادرات محصولات خود باید به کیفیت محصولات خود اهمیت داده و از مناسب‌ترین بسته‌بندی‌های استاندارد مطابق با استانداردهای جهانی استفاده کند.