دکتر حسین شیرزاد تحلیل گر و دکترای توسعه کشاورزی
تلاش چین برای خود کفایی با کاهش ۵۰ درصدی واردات ذرت از سال ۲۰۲۴ مشهود است. بگونه ای که جریان‌های تجارت جهانی را تغییر شکل داده است و برزیل و ایالات متحده در تلاش اند تا این خلأ را پر کنند. اصولا، بازار غلات آسیا در بحبوحه تنش‌های تجاری ایالات متحده و چین، خود را برای نوسانات بیشتر آماده می‌کند. استراتژی تنوع سازی چین تکامل یافته و واردات چین به دلیل رکورد برداشت و ذخایر فراوان کاهش می‌یابد. چین از حدود سال ۲۰۰۰ به عنوان یک بازار بزرگ و رو به رشد برای کالاهای کشاورزی بین‌المللی ظهور کرد. حتی به واردکننده غالب سویا و نیز به واردکننده غالب ذرت، گندم و گاو گوشتی تبدیل شده است. در نتیجه این رشد، چین همواره به دنبال تنوع بخشیدن به تأمین‌کنندگان و منابع خود بود و همیشه می‌خواست وابستگی کمتری به هولیدینگ های جهانی موسوم به ( ABCD) داشته باشد. چینی‌ها کارگیل خودشان را می‌خواستند و سیاست‌های جدیدتر، تنوع‌بخشی را دنبال کردند.
تقلای چین برای توسعه زنجیره تامین غلات
با تاسیس ( COFCO International) صنعت غلات به تدریج رشد کرد و مسئولیت مدیریت بخشی از واردات چین را بر عهده گرفت. چینی ها در ابتدا( Nidera، Noble AGRI LLC ) و متعاقباً دیگران را خریداری کردند. شرکت COFCO International در سال ۲۰۱۴ تأسیس شد و زیرمجموعه ای از COFCO، یک شرکت دولتی (COFCO International ) است. در سال ۲۰۲۴، آنها در ۳۷ کشور فعالیت داشتند. COFCO سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در عملکردهای زنجیره تأمین، از جمله مبدأ، ذخیره‌سازی، بنادر و حمل و نقل، انجام داده است و ظرفیت‌های لجستیکی در آمریکای جنوبی، اروپای شرقی و ایالات متحده دارد. COFCO International همچنان در حال رشد است. در اواسط سال ۲۰۲۴، COFCO دارایی‌های خود را با Growmark مبادله کرد تا به بنادر خلیج فارس ایالات متحده دسترسی پیدا کند، که نشان می‌دهد قصد دارد هم در خلیج فارس ایالات متحده و هم در PNW گسترش یابد. شرکت‌های کشاورزی COFCO International اکنون از سال ۲۰۲۲ پس از Cargill در رتبه دوم درآمد قرار دارند و از ( ADM، Viterra، Wilmar، Bunge ) و سایر شرکت‌های بزرگ کشاورزی پیشی گرفته اند. علاوه بر COFCO International، شرکت‌های تجاری نوظهور و در برخی موارد بزرگ چینی دیگری در زمینه غلات وجود دارند، از جمله Wilmar، XMXYG، Pengdu Agriculture، Beidahuang Group و Shenzhen Cereals Holdings Group. SinoGrain در سال ۲۰۲۲ نقش ذخیره‌سازی را به خود اختصاص داد. اخیرا شرکت COFCO یک مرکز غلات در کنار رودخانه می‌سی سی پی و شرکت Growmark یک انبار غلات در شیکاگو خریداری کردند.
تغییر بازی غلات چین
اما امروزه چین، بزرگترین مصرف‌کننده خوراک دام، روندی منفی را تجربه می‌کند. چین دیگر آن خریدار حریص غلات که چند سال پیش بازارهای جهانی را تکان داد، نیست. واردات غلات چین از سال ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۳ رو به افزایش بوده است و اوج آن در سال ۲۰۲۱ به ۶۰ میلیون تن رسیده است. با این حال، مکزیک در سال ۲۰۲۴ از چین پیشی گرفت و به بزرگترین واردکننده غلات تبدیل شد و واردات چین نسبت به سال قبل ۱۳ درصد کاهش یافت. این کاهش می‌تواند در سال ۲۰۲۵ - ۲۰۲۶ نیز ادامه یابد که نشان‌دهنده تغییر این کشور به سمت خودکفایی بیشتر است. البته افزایش واردات غلات چین پس از سال ۲۰۲۰ تا حد زیادی تحت تأثیر فاز اول توافق تجاری ایالات متحده و چین بود که در آن چین متعهد به خرید مقادیر قابل توجهی ذرت از ایالات متحده شد. اگرچه این توافق در سه‌ماهه اول سال ۲۰۲۰ منقضی شد، اما صادرات ذرت آمریکا به این کشور تا سال ۲۰۲۲ افزایش یافت و سپس در سال ۲۰۲۳ کاهش یافت، زیرا برزیل، که دیر وارد بازار صادرات ذرت شد، جایگزین ایالات متحده شد و به بزرگترین صادرکننده ذرت چین تبدیل شد. برزیل همچنین در سال ۲۰۲۴ بزرگترین صادرکننده ذرت برای چین باقی ماند، اگرچه واردات ذرت چین در این سال تقریباً ۵۰ درصد کاهش یافت. در واقع، چین در فوریه ۲۰۲۵ از دریافت چهار محموله، هر کدام حامل ۶۰ هزار تن گندم، خودداری کرد، در حالی که سه محموله از چهار محموله رها شده از استرالیا آمده بودند. در همین حال، هیچ سفارش غلات جدیدی برای ماه مارس ثبت نشده و هیچ محموله‌ای تا آوریل برنامه‌ریزی نشده است. در نتیجه، وزارت کشاورزی ایالات متحده پیش‌بینی واردات گندم خود برای چین را برای سال‌های ۲۰۲۴-۲۰۲۵ تقریباً ۲۵ درصد کاهش داد. همزمان با تغییر رویکرد چین به سمت عرضه برای حمایت از قیمت ذرت داخلی با محدود کردن واردات، وزارت کشاورزی ایالات متحده تخمین واردات ذرت چین را برای سال بازاریابی ۲۰۲۴-۲۵ به ۱۰ میلیون تن اصلاح کرد که تقریباً ۲۵ درصد نسبت به پیش‌بینی‌های قبلی کاهش یافته است. به دلیل برداشت قوی ذرت، تولید چین در سال ۲۰۲۳-۲۴، ۱۲ میلیون تن افزایش یافت و به این کشور اجازه داد تا مازادی برای خوراک دام ایجاد کند و نیاز به واردات را در سال ۲۰۲۴-۲۵ کاهش دهد، زیرا تولید همچنان در حال افزایش است.
تکانه ها و موج‌های چین در بازار جهانی
چین اگرچه همچنان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان غلات در جهان و همچنین صادرکننده مهم مواد غذایی است. اما در کنفرانس مرکزی کار روستایی ۲۰۲۳، چین بار دیگر بر اهمیت تمرکز بر تولید و عرضه غلات تأکید کرد. تأثیر این تمرکز در سال ۲۰۲۴ آشکار بود، زمانی که این کشور محموله‌های گندم ایالات متحده و استرالیا را لغو یا به تأخیر انداخت، که منجر به کاهش ۳۷ درصدی واردات ترکیبی گندم و ذرت چین در پایان سال نسبت به سال قبل شد. در همین حال، سهم جهانی آن از واردات گندم و ذرت، پس از اوج ۱۲ درصدی در سال ۲۰۲۳، ۵ درصد کاهش یافت. بین ژانویه و آگوست ۲۰۲۵، واردات ذرت و گندم به شدت کاهش یافت و تحلیلگران آن را ویژگی ساختاری توصیف کردند. طبق داده‌های صنعتی، این کشور امسال از ۲۰ میلیون تن واردات گندم، ذرت، جو و سورگوم فراتر نخواهد رفت، که با ۶۰ میلیون تنی که تا همین اواخر خریداری می‌کرد، بسیار متفاوت است. در درازمدت، چشم‌انداز رو به بهبود نیست. جمعیت چین در سال ۲۰۲۱ به اوج خود رسید و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۴ با نرخ ۱.۳ درصد در سال کاهش یابد که نشان‌دهنده مصرف کمتر گوشت و در نتیجه نیاز کمتر به غلات است. در عین حال، تولید داخلی می‌تواند به رشد خود ادامه دهد. بطوری که پیش‌بینی می‌شود تولید ذرت تا سال ۲۰۳۴ به ۳۲۰ میلیون تن و تولید گندم به ۱۴۳ میلیون تن برسد. کاهش جمعیت و کندی اقتصاد، مصرف پروتئین حیوانی را کاهش داده و همچنان ادامه خواهد داد. چین، که به طور سنتی خریدار عمده سویای آمریکا بوده، خرید خود را تا حدی به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی مداوم، کاهش نیاز به دلیل رکود اقتصادی خود و عرضه ارزان و فراوان از آمریکای جنوبی، کاهش داده است. ایالات متحده و چین با توقف ۹۰ روزه تعرفه‌ها موافقت کرده‌اند که این امر خوش‌بینی را در هر دو طرف ایجاد کرده است که آرامش بیشتری برقرار خواهد شد. چین که زمانی واردکننده بزرگی بود، اکنون برای خودکفایی تلاش می‌کند. این تغییر بخشی از استراتژی است که پکن تحت چهاردهمین برنامه پنج ساله خود (۲۰۲۱-۲۰۲۵) برای تضمین امنیت غذایی از طریق افزایش شدید تولید محلی ترسیم کرده است. انتظار می‌رود برداشت غلات چین در سال ۲۰۲۴ از ۷۰۰ میلیون تن فراتر رود که ۳۷ میلیون تن بیشتر از سال ۲۰۲۰ است و این امر به دلیل گسترش میلیون‌ها هکتار از محصولات با کیفیت بالا، اتوماسیون کشاورزی و ارتشی متشکل از ۱۲۰ هزار محقق شاغل در ژنتیک و فناوری است. در مورد ذرت، اعداد و ارقام گویای همه چیز هستند: چین از رکورد بالای ۲۹.۵ میلیون تن واردات در ابتدای دهه ۲۰۲۰، در سال ۲۰۲۴ به ۱۳ میلیون تن رسید و امسال می‌تواند بیش از ۵۰ درصد کاهش یابد. این ضربه در برزیل مشهود بود که در ژوئیه ۲۰۲۵، ۹۵ درصد ذرت کمتری نسبت به سال قبل به این غول آسیایی فروخت. گندم هم وضعیت بهتری نداشت. خرید خارجی امسال تاکنون ۷۶.۴ درصد کاهش یافته و به تنها ۲.۳۷ میلیون تن رسیده است. در حالی که مشکلات آب و هوایی در استان‌های تولیدکننده مانند هونان، جیانگشی و جیانگ سو می‌تواند چین را مجبور به واردات حجم بیشتری در سال‌های ۲۰۲۵/۲۶ کند، موجودی بالای محلی و قیمت‌های داخلی در پایین‌ترین حد خود در شش سال گذشته، واردات را غیرجذاب می‌کند. تقاضا برای سورگوم و جو برای خوراک دام نیز رو به کاهش است که تحت تأثیر قیمت پایین ذرت محلی و کاهش گله‌های خوک به دستور دولت برای جلوگیری از کاهش قیمت گوشت خوک قرار دارد. این تعدیل به معنای مصرف کمتر خوراک دام در آینده و در نتیجه تقاضای کمتر برای غلات از خارج از کشور است. برای صادرکنندگان، این وضعیت علامت سوال ایجاد می‌کند. در حالی که برزیل در حال حاضر فشار ناشی از کاهش فروش را احساس می‌کند، کشورهایی مانند آرژانتین باید ارزیابی کنند که چگونه عرضه خود را در یک بازار جهانی که به طور فزاینده‌ای رقابتی می‌شود، هدایت کنند. تنها ناشناخته‌ای که می‌تواند این روند را منحرف کند، این است که آیا پکن تصمیم به گسترش استفاده از سوخت‌های زیستی می‌گیرد یا خیر، که می‌تواند یک کانال تقاضای جدید ایجاد کند. استراتژی رو به رشد چین در تولید غلات، نشان‌دهنده تمرکز فزاینده این کشور بر تولید داخلی برای افزایش امنیت غذایی و حمایت از کشاورزان محلی است. این تغییر، تجارت جهانی غلات، به ویژه تقاضای تن-مایل برای کشتی‌های پاناماکس را با کاهش نرخ آنها در مسیرهای تجاری خاص، تغییر شکل می‌دهد. نرخ‌های پاناماکس بالتیک با ورود به سال ۲۰۲۵ همچنان رو به کاهش بود. با مقایسه نرخ‌های هفتگی سالانه، به طور متوسط ۴۰ درصد کاهش تا به امروز رسیده‌ایم. به طور خاص، نرخ‌ها در مسیر غلات استرالیا-چین از نیمه دوم سال ۲۴ روند نزولی داشته‌اند که نشان دهنده کاهش تجارت غلات بین دو کشور است. اگرچه نرخ‌ها معمولاً در سه ماهه اول به دلیل فصلی بودن کاهش می‌یابند، نرخ‌های ژانویه ۲۰۲۵ تقریباً ۵۰ درصد کمتر از سال گذشته بود. ما معتقدیم اگر واردات همچنان کاهش یابد و تولید داخلی همچنان افزایش یابد، بعید است که نرخ‌های پاناماکس در آینده نزدیک در این مسیر بهبود یابد.
نقش عرضه غلات داخلی در چین
بازار داخلی غلات چین نقش محوری در شکل‌دهی به استراتژی‌های وارداتی این کشور ایفا می‌کند:
• برداشت بی‌سابقه محصولات کشاورزی: برداشت انبوه اخیر ذرت و گندم، ذخایر غلات داخلی چین را تقویت کرده است.
• چالش‌های ذخیره‌سازی: فراوانی غلات منجر به مشکلات ذخیره‌سازی شده و بر تصمیم‌گیری برای به تعویق انداختن واردات تأثیر گذاشته است.
• تلاش‌های تثبیت قیمت: دولت در تلاش است تا قیمت غلات داخلی را تثبیت کند تا از کشاورزان محلی حمایت کند.
• امنیت غذایی بلندمدت: این استراتژی‌ها با اهداف گسترده‌تر چین در تضمین امنیت غذایی بلندمدت و کاهش وابستگی به واردات همسو هستند.
درک این پویایی‌های داخلی برای فعالان بازار جهانی بسیار مهم است.
تأثیر برداشت ذرت و گندم بر بازارهای جهانی
تأثیر متقابل برداشت ذرت و گندم در چین پیامدهای قابل توجهی برای بازارهای جهانی غلات دارد:
• اثر جایگزینی: فراوانی ذخایر ذرت ممکن است منجر به افزایش استفاده از ذرت در خوراک دام شود و تقاضا برای گندم با کیفیت مناسب برای خوراک دام را کاهش دهد.
• پتانسیل صادرات: اگرچه در کوتاه‌مدت بعید است، اما مازاد پایدار می‌تواند چین را به طور بالقوه به صادرکننده برخی غلات تبدیل کند.
• فشارهای قیمت جهانی: فراوانی کلی غلات در چین به فشار نزولی بر قیمت جهانی غلات کمک می‌کند.
استراتژی ذخیره سازی محصولات کشاورزی چین
رویکرد چین به ذخیره‌سازی محصولات کشاورزی، بخش مهمی از سیاست امنیت غذایی این کشور است:
• تأسیسات جدید انبارداری: برنامه‌هایی برای ایجاد تأسیسات جدید در شمال شرقی چین برای تهیه ذرت وجود دارد.
• ذخایر استراتژیک: حفظ ذخایر بزرگ غلات به عنوان سپری در برابر اختلالات احتمالی در عرضه.
• قانون تعادل: تلاش برای ایجاد تعادل بین ذخایر کافی و جلوگیری از عرضه بیش از حد که می‌تواند قیمت‌های داخلی را کاهش دهد.
• ادغام فناوری: ادغام فناوری‌های پیشرفته در لجستیک
چشم‌انداز آینده و سناریوهای احتمالی
با نگاهی به آینده، چندین سناریو می‌تواند در بازار جهانی گندم رخ دهد:
• تعادل تدریجی بازار: همزمان با اینکه چین از طریق عرضه داخلی خود عمل می‌کند، تقاضای واردات ممکن است به تدریج افزایش یابد و به طور بالقوه قیمت‌های جهانی را تثبیت کند.
• تغییر در الگوهای تجارت جهانی: ادامه تقاضای پایین از سوی چین می‌تواند منجر به تغییرات دائمی در مسیرها و مشارکت‌های تجارت جهانی گندم شود.
• پیشرفت‌های تکنولوژیکی: افزایش پذیرش فناوری‌های کشاورزی دقیق می‌تواند منجر به تولید گندم پایدارتر و قابل پیش‌بینی‌تر در سطح جهان شود.
• تأثیر تغییرات اقلیمی: الگوهای آب و هوایی غیرقابل پیش‌بینی ناشی از تغییرات اقلیمی می‌تواند نوسانات جدیدی را در تولید و تجارت جهانی گندم ایجاد کند.
طبق اعلام دولت چین، این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۳۲ تقریباً ۹۰ درصد از نیازهای غلات خود (از جمله گندم و ذرت) را از طریق تولید داخلی تأمین کند. این هدف در پاسخ به تغییر پویایی‌های ژئوپلیتیکی و تلاش‌های مداوم برای افزایش امنیت غذایی است. چین قصد دارد تا سال ۲۰۳۵ یک سیستم غذایی متنوع‌تر ایجاد کند که با ترجیحات تغذیه ای و مصرفی در حال تحول جمعیت خود همسو باشد.
نظر شما