پرورش میگو به عنوان یکی از شاخه‌های مهم آبزی‌پروری، در سال‌های اخیر جایگاه ویژه‌ای در اقتصاد شیلاتی جهان پیدا کرده است. میگو به دلیل ارزش غذایی بالا، طعم مطلوب و تقاضای روزافزون در بازارهای داخلی و خارجی، یکی از پرسودترین آبزیان محسوب می‌شود. از طرفی شرایط اقلیمی مناسب در بسیاری از مناطق ساحلی ایران، به‌ویژه سواحل جنوبی، زمینه‌ای مناسب برای توسعه‌ی این صنعت فراهم کرده است. پرورش میگو نه تنها می‌تواند منبعی مطمئن برای تأمین پروتئین باکیفیت باشد، بلکه فرصتی ارزشمند برای اشتغال‌زایی، ارزآوری و استفاده بهینه از اراضی شور و کم‌بازده به شمار می‌رود.

زیست‌شناسی میگو

میگوها از شاخه‌ی بندپایان (Arthropoda) و رده‌ی سخت‌پوستان (Crustacea) هستند. بدن آن‌ها به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: سر-سینه (Cephalothorax)، شکم (Abdomen) و دم (Telson). اسکلت خارجی آن‌ها از جنس کیتین بوده و برای رشد، نیازمند فرایند پوست‌اندازی (Moulting) هستند.

سیستم تنفسی میگوها به وسیله‌ی آبشش انجام می‌شود و گردش خون آن‌ها از نوع باز است. دستگاه گوارش شامل معده‌ی پیشین (برای خرد کردن غذا) و معده‌ی عقبی (برای هضم و جذب) می‌باشد. میگوها عمدتاً گوشت‌خوار-همه‌چیزخوار هستند و از جلبک‌ها، پلانکتون‌ها، موجودات کف‌زی و مواد آلی تجزیه‌شده تغذیه می‌کنند.

چرخه‌ی زندگی میگو شامل مراحل لارو (نائوپلیوس، زوئا و مایسیس)، پست‌لارو و سپس بزرگسالی است. در شرایط طبیعی، تخم‌ریزی معمولاً در آب‌های ساحلی و کم‌عمق انجام می‌گیرد و لاروها پس از طی مراحل رشدی به نواحی ساحلی یا تالاب‌های شور مهاجرت می‌کنند.

از نظر بوم‌شناسی، میگوها نقش مهمی در زنجیره غذایی اکوسیستم‌های دریایی دارند و به عنوان طعمه‌ی ماهیان، پرندگان دریایی و سایر شکارچیان شناخته می‌شوند. در عین حال، گونه‌های اقتصادی مانند Penaeus vannamei (میگوی وانامی) و Penaeus monodon (میگوی ببری سیاه) بیشترین اهمیت را در صنعت پرورش دارند.

معرفی انواع میگو

برای معرفی انواع میگو می‌توان آن‌ها را در دو دسته‌ی کلی بررسی کرد:

۱. میگوهای خوراکی (اقتصادی)

این گروه بیشترین اهمیت را در صنعت صید و پرورش دارند:

• میگوی وانامی (Penaeus vannamei): پرورشی‌ترین گونه‌ی جهان؛ رشد سریع، مقاومت بالا به شوری و بیماری‌ها.
• میگوی ببری سیاه (Penaeus monodon): جثه‌ی بزرگ، ارزش اقتصادی بالا، اما نسبت به بیماری‌ها حساس‌تر است.
• میگوی سفید هندی (Penaeus indicus): یکی از گونه‌های بومی خلیج فارس و دریای عمان؛ پرورش در ایران رایج است.
• میگوی ببری سبز (Penaeus semisulcatus): گونه‌ی بومی جنوب ایران، مقاوم به شرایط محیطی، اما رشد کندتر نسبت به وانامی.
• میگوی ژاپنی (Marsupenaeus japonicus): بیشتر در آسیا پرورش داده می‌شود و ارزش غذایی بالایی دارد.

۲. میگوهای زینتی (Aquarium Shrimps)

این گروه بیشتر برای آکواریوم‌های آب شیرین و آب شور نگهداری می‌شوند:

• میگوی رد چری (Red Cherry Shrimp): بسیار محبوب در آکواریوم‌های گیاهی، کوچک و مقاوم.
• کریستال رد (Crystal Red Shrimp): رنگ‌بندی زیبا، اما نیازمند شرایط حساس‌تر.
• آمانو (Caridina multidentata): به دلیل مصرف جلبک‌ها برای تمیز کردن آکواریوم کاربرد دارد.

میگوی بامبو (Bamboo Shrimp): دارای دست‌های پرمانند برای فیلتر کردن ذرات معلق در آب.

۳. دسته‌بندی بوم‌شناختی

• میگوهای دریایی: بیشتر گونه‌های اقتصادی (مثل وانامی و ببری سیاه) در آب‌های شور و لب‌شور زندگی می‌کنند.
• میگوهای آب شیرین: شامل گونه‌های کوچک و زینتی مانند رد چری و آمانو.
• میگوهای کف‌زی: اغلب در بستر دریا یا تالاب‌ها زیست می‌کنند و از مواد آلی تغذیه می‌کنند.

فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب برای زندگی میگو

 برای پرورش و حتی زیست طبیعی میگو، کیفیت آب اهمیت بسیار زیادی دارد. میگوها نسبت به تغییرات محیطی حساس هستند، بنابراین فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی آب باید در محدوده‌ی مناسب قرار گیرند:

فاکتور	محدوده مناسب	توضیحات
🔹 فاکتورهای فیزیکی
دما (°C)	23–28	کمتر از 20 یا بیشتر از 32 → استرس و تلفات
شوری (‰)	10–25	تحمل کلی: 0.5 تا 40 ‰ | تغییرات ناگهانی کشنده
شفافیت (cm)	30–40	شفافیت بالا = فقر مواد مغذی | پایین = تراکم زیاد فیتوپلانکتون
pH	7.5–8.5	پایین‌تر از 7 یا بالاتر از 9 مضر و استرس‌زا
🔹 فاکتورهای شیمیایی
اکسیژن محلول (mg/L)	≥ 5 (حداقل 4)	کاهش آن عامل اصلی تلفات
آمونیاک (NH₃)	< 0.1 mg/L	مقادیر بالا → آسیب به آبشش و تلفات
نیتریت (NO₂⁻)	< 0.25 mg/L	افزایش → کاهش توان حمل اکسیژن در خون
قلیائیت (mg/L CaCO₃)	80–120	کمک به تثبیت pH و کیفیت آب
سختی آب (mg/L CaCO₃)	50–150	ضروری برای پوست‌اندازی و تشکیل پوسته
سولفید هیدروژن (H₂S)	0	حتی 0.01 ppm → سمی و کشنده

انواع روش‌های پرورش میگو از نظر بستر پرورش

روش‌های پرورش میگو از نظر بستر پرورش (محیطی که میگو در آن رشد می‌کند) به چند دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

 ۱. پرورش در استخرهای خاکی

• رایج‌ترین روش در ایران و جهان.
• استخرها معمولاً در زمین‌های شور و کم‌بازده نزدیک به دریا ساخته می‌شوند.
• تبادل آب از طریق پمپ یا جزر و مد انجام می‌گیرد.
• مزایا: هزینه‌ی کمتر، استفاده از زمین‌های بلااستفاده، شرایط طبیعی‌تر.
• معایب: کنترل سخت‌تر کیفیت آب، حساسیت بیشتر به تغییرات محیطی.

 ۲. پرورش در استخرهای بتنی

• کف و دیواره‌ها با بتن پوشانده می‌شوند.
• مناسب برای مناطق دور از ساحل یا جاهایی که خاک شور مناسب وجود ندارد.
• مزایا: کنترل بهتر کیفیت آب، کاهش تلفات ناشی از نشت یا بیماری‌های بستر.
• معایب: هزینه‌ی ساخت و نگهداری بالا.

 ۳. پرورش در سیستم‌های پوشش‌دار (لایندار – با ژئوممبران)

• بستر و دیواره‌ها با ورق‌های پلاستیکی (ژئوممبران) پوشیده می‌شود.
• مانع نفوذ و تبادل مستقیم آب با خاک می‌گردد.
• مزایا: کنترل عالی بر کیفیت آب، کاهش آلودگی و بیماری، امکان تراکم بالاتر.
• معایب: هزینه‌ی اولیه زیاد، نیاز به مدیریت دقیق‌تر.

 ۴. پرورش در قفس‌ها و پن‌ها (Cage & Pen Culture)

• میگوها در قفس‌ها یا محوطه‌های محصور در دریا یا تالاب پرورش داده می‌شوند.
• تغذیه طبیعی با استفاده از جریان آب دریا.
• مزایا: سرمایه‌گذاری اولیه کمتر، استفاده از محیط طبیعی.
• معایب: کنترل محدود روی کیفیت آب و تغذیه، وابستگی زیاد به شرایط محیطی.

 ۵. پرورش در سیستم‌های مداربسته (RAS – Recirculating Aquaculture System)

• آب به‌طور پیوسته تصفیه و بازچرخانی می‌شود.
• بستر معمولاً مصنوعی و استخرها کوچک‌تر هستند.
• مزایا: مصرف کم آب، کنترل کامل بر شرایط فیزیکی–شیمیایی، تولید در تمام سال.
• معایب: هزینه‌ی بالای تجهیزات و مدیریت پیچیده.

پرورش میگو در آب شیرین

پرورش میگو در آب شیرین بیشتر با میگوهای زینتی و برخی گونه‌های خوراکی آب شیرین انجام می‌شود، زیرا گونه‌های پرورشی اقتصادی مانند وانامی و ببری سیاه به آب شور یا لب‌شور نیاز دارند. در آب شیرین معمولاً از گونه‌هایی مثل میگوی رودخانه‌ای ماکروبراکیوم روزنبرگی (Macrobrachium rosenbergii) استفاده می‌شود که به عنوان بزرگ‌ترین میگوی آب شیرین شناخته شده و در بسیاری از کشورها پرورش تجاری دارد. برای این کار از استخرهای خاکی یا حوضچه‌های بتنی با جریان ملایم آب استفاده می‌شود و دما باید حدود °C ۳۰–۲۶ باشد. تغذیه آبزیان با پلت‌های مخصوص آبزیان، مواد پروتئینی و گاهی ضایعات کشاورزی انجام می‌گیرد. در مقیاس کوچک و خانگی هم می‌توان میگوهای زینتی مثل رد چری یا آمانو را در آکواریوم‌های گیاهی نگهداری کرد. در کل، پرورش میگو در آب شیرین به دلیل محدود بودن گونه‌های تجاری و حساسیت بیشتر آن‌ها، کمتر رایج است اما برای مقیاس خانگی و برخی مناطق دور از دریا می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد.

پرورش میگو در آب شور

پرورش میگو در آب شور متداول‌ترین و پرسودترین روش در صنعت آبزی‌پروری است و بیشتر گونه‌های تجاری مانند میگوی وانامی (Penaeus vannamei) و میگوی ببری سیاه (Penaeus monodon) در چنین شرایطی پرورش می‌یابند. این کار معمولاً در استخرهای خاکی یا لایندار در مناطق ساحلی انجام می‌شود، جایی که شوری آب بین ۱۰ تا ۳۰ ‰ تنظیم و کنترل می‌شود. برای شروع، پست‌لاروهای سالم و عاری از بیماری در استخر رهاسازی شده و طی ۴ تا ۵ ماه با تغذیه پلت‌های مخصوص و مدیریت کیفیت آب به وزن بازاری می‌رسند. فاکتورهایی مانند دما (۲۸–۲۴ درجه)، اکسیژن محلول، pH و کنترل ترکیبات نیتروژنی اهمیت بالایی دارند. این روش علاوه بر تأمین پروتئین دریایی با ارزش، به صادرات و ارزآوری کمک کرده و در کشورهایی مثل ایران به‌ویژه در سواحل خلیج فارس و دریای عمان رونق فراوان دارد.

جدول مقاسیه پرورش میگو در آب شیرین و آب شور 

در جدول زیر پرورش میگو را در آب شیرین و آب شور بطور کامل آوردیم و مقایسه کردیم:

ویژگی	پرورش در آب شور	پرورش در آب شیرین
گونه‌های رایج	وانامی (Litopenaeus vannamei)، ببری سیاه (Penaeus monodon)	میگوی آب شیرین غول‌پیکر (Macrobrachium rosenbergii)
کیفیت گوشت	بازارپسندی بالا، طعم و بافت مطلوب	بازار محدودتر، کیفیت خوب ولی کمتر شناخته‌شده
رشد و بازدهی	سرعت رشد بالا، دوره پرورش کوتاه‌تر	رشد کندتر، نیازمند مدیریت بیشتر
حساسیت به بیماری	حساس به بیماری‌های ویروسی (لکه سفید، EMS)	بیماری‌های کمتر شناخته‌شده ولی حساس به کیفیت آب
زیرساخت مورد نیاز	استخرهای ساحلی، مدیریت شوری و هوادهی	استخرهای خاکی یا بتنی در مناطق غیرساحلی
بازار و صادرات	بازار جهانی گسترده، تقاضای بالا	بازار محدود به داخل و برخی کشورهای منطقه
سودآوری	بسیار بالا در صورت مدیریت درست	متوسط، بیشتر برای مصارف محلی و تنوع تولید

انواع متدهای پرورش میگو

پرورش میگو بر اساس متد یا روش مدیریتی به چند شیوه تقسیم می‌شود که هر کدام سطح سرمایه‌گذاری، تراکم، مدیریت و بازده متفاوتی دارند:

 ۱. روش گسترده (Extensive)

• ویژگی‌ها: در استخرهای بزرگ خاکی با کمترین نهاده‌ها و تراکم پایین (۲–۵ عدد در مترمربع).
• تغذیه: بیشتر از منابع طبیعی (فیتوپلانکتون و موجودات کف‌زی).
• مزایا: هزینه کم، ساده.
• معایب: تولید پایین، وابستگی زیاد به شرایط طبیعی.

۲. روش نیمه‌متراکم (Semi–intensive)

• ویژگی‌ها: تراکم متوسط (۱۰–۳۰ عدد در مترمربع)، نیاز به هوادهی و مدیریت کیفیت آب.
• تغذیه: ترکیب منابع طبیعی و غذای پلت.
• مزایا: تولید بیشتر از روش گسترده.
• معایب: نیاز به مدیریت دقیق‌تر و هزینه بالاتر.

۳. روش متراکم (Intensive)

• ویژگی‌ها: تراکم بالا (۵۰–۱۰۰ عدد در مترمربع)، استخرهای کوچک‌تر و هوادهی مکانیکی.
• تغذیه: کاملاً متکی بر غذای پلت تجاری.
• مزایا: تولید بسیار بالا در واحد سطح.
• معایب: حساسیت زیاد به بیماری و نیاز به مدیریت پیشرفته.

۴. روش فوق‌متراکم (Super–intensive)

• ویژگی‌ها: تراکم بسیار بالا (بیش از ۲۰۰ عدد در مترمربع)، معمولاً در سیستم‌های مداربسته (RAS).
• تجهیزات: فیلتراسیون پیشرفته، هوادهی قوی، کنترل کامل فاکتورهای آب.
• مزایا: بیشترین تولید در فضای محدود، مستقل از شرایط اقلیمی.
• معایب: هزینه‌ی سرمایه‌گذاری و نگهداری بسیار بالا.

۵. روش یک‌مرحله‌ای و چندمرحله‌ای

• یک‌مرحله‌ای: پرورش از پست‌لارو تا برداشت در یک استخر.
• چندمرحله‌ای: انتقال میگوها بین استخرهای مختلف بر اساس سن و اندازه (بهبود مدیریت و کاهش تلفات).

به‌طور خلاصه:

• کشاورزان سنتی معمولاً روش گسترده یا نیمه‌متراکم را انتخاب می‌کنند.
• مزارع صنعتی بزرگ به سمت متراکم و فوق‌متراکم حرکت کرده‌اند.

تجهیزات موردنیاز برای پرورش میگو

برای موفقیت در پرورش میگو،و پرورش ماهی زینتی، به‌ویژه در استخرهای پرورشی، وجود تجهیزات مناسب ضروری است. تجهیزات موردنیاز بسته به نوع سیستم پرورش (گسترده، نیمه‌متراکم، متراکم یا فوق‌متراکم) متفاوت است، اما به‌طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:

 تجهیزات اصلی

• استخر پرورشی: خاکی، بتنی یا لایندار (ژئوممبران).
• سیستم آب‌رسانی و تخلیه: کانال‌های ورودی و خروجی آب، پمپ‌های آب، فیلترهای توری برای جلوگیری از ورود موجودات ناخواسته.
• سیستم هوادهی (Aeration System): ایرجت، پدل ویل (پره‌ای)، بلوئر یا دیفیوزرهای هوا برای تأمین اکسیژن محلول.
• سیستم فیلتراسیون و تصفیه آب: برای کنترل آمونیاک، نیتریت، مواد آلی و پاتوژن‌ها (در سیستم‌های مداربسته).
• مخزن نگهداری و آماده‌سازی بچه‌میگو (پست‌لارو): برای تطبیق میگو با شرایط آب استخر پیش از رهاسازی.
• مخزن غذادهی یا تجهیزات پخش خوراک: غذادهی دستی یا با استفاده از غذاده‌های اتوماتیک.

 تجهیزات پایش و آزمایش آب

• دستگاه اندازه‌گیری دما
• دستگاه سنجش pH
• کیت‌های سنجش اکسیژن محلول (DO)
• کیت‌های سنجش آمونیاک و نیتریت
• شوری‌سنج (Salinometer یا Refractometer)
• دستگاه کدورت‌سنج یا دیسک سکّی (برای شفافیت آب)

 تجهیزات کمکی

• تور صید (Cast net و تورهای دستی)
• ترازوی دیجیتال (برای پایش وزن میگو)
• قایق کوچک یا وسیله نقلیه برای مدیریت استخرهای بزرگ
• سیستم روشنایی (برای کار شبانه یا برداشت)
• تجهیزات ضدعفونی (آهک، مواد گندزدا)

 در سیستم‌های فوق‌متراکم و مداربسته (RAS) تجهیزات پیشرفته‌تری مانند فیلتر بیولوژیک، فیلتر مکانیکی، لامپ UV و سیستم ازن هم استفاده می‌شود.

اصول تکثیر میگو

تکثیر میگو یکی از حساس‌ترین مراحل در آبزی‌پروری است، چون کیفیت بچه‌میگوها تعیین‌کننده‌ی موفقیت در پرورش خواهد بود. به‌طور کلی اصول تکثیر میگو شامل مراحل زیر است:

 ۱. انتخاب و نگهداری مولدین

انتخاب مولدین سالم و باکیفیت نخستین گام در تکثیر موفق میگو است. میگوهای ماده و نر باید عاری از بیماری، انگل و ناهنجاری باشند و از نظر وزنی و ظاهری شرایط مطلوبی داشته باشند. مولدین ماده معمولاً بر اساس وضعیت بلوغ تخمدان بررسی و انتخاب می‌شوند. پس از جداسازی، مولدین در تانک‌های ویژه با آب تمیز، هوادهی مداوم، نور کنترل‌شده و جیره غذایی غنی (شامل ماهیان ریز، صدف تازه و پلت‌های مخصوص مولد) نگهداری می‌شوند تا توان باروری و کیفیت تخم‌ها افزایش یابد.

 ۲. تحریک تخم‌ریزی

برای افزایش بازدهی تکثیر، معمولاً از روش‌هایی جهت تحریک تخم‌ریزی استفاده می‌شود. در گونه‌هایی مانند وانامی، روش "چشم‌برداری" (Eyestalk ablation) رایج است که با برداشتن یکی از چشم‌ها، هورمون مهارکننده تخم‌زایی کاهش یافته و تخمدان سریع‌تر بالغ می‌شود. در این مرحله کنترل شرایط محیطی اهمیت زیادی دارد؛ دمای آب بین ۲۶ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد، شوری ۲۵ تا ۳۰ در هزار و نور مناسب به بهبود روند تخم‌ریزی کمک می‌کند.

 ۳. جفت‌گیری و تخم‌ریزی

پس از رسیدن مولدین ماده به بلوغ کامل، فرآیند جفت‌گیری انجام می‌شود و ماده‌ها تخم‌ریزی می‌کنند. هر ماده توانایی تولید ده‌ها هزار تا چند صد هزار تخم را دارد. این تخم‌ها در آب شناور شده و برای جلوگیری از آلودگی، بلافاصله جمع‌آوری و به تانک‌های مخصوص تفریخ (Hatchery) منتقل می‌شوند. شرایط بهداشتی و کیفیت بالای آب در این مرحله بسیار مهم است تا نرخ تبدیل تخم به لارو به حداکثر برسد.

 ۴. تفریخ تخم‌ها

تخم‌های بارور در مدت زمان نسبتاً کوتاهی (حدود ۱۲ تا ۱۵ ساعت) به مرحله نائوپلیوس (Nauplius) تبدیل می‌شوند. این لاروهای اولیه در تانک‌های تفریخ با آب استریل، غنی‌سازی شده و هوادهی مناسب نگهداری می‌شوند. کنترل دقیق عوامل محیطی مثل دما، شوری و اکسیژن محلول در این مرحله حیاتی است، زیرا تخم‌ها و لاروهای تازه‌تفریخ‌شده بسیار حساس‌اند.

 ۵. مراحل لاروی

میگو پس از تولد سه مرحله اصلی لاروی را طی می‌کند:

• نائوپلیوس (Nauplius): لاروها در این مرحله از ذخیره زرده تخم تغذیه می‌کنند و نیازی به غذای خارجی ندارند.
• زوئا (Zoea): با شروع این مرحله، لاروها به فیتوپلانکتون‌هایی مانند Chlorella یا Isochrysis نیاز پیدا می‌کنند.
• مایسیس (Mysis): در این مرحله لاروها به غذای زنده مانند ناپلیوس آرتمیا و ترکیبی از جلبک‌های دریایی تغذیه می‌شوند.

این تغییرات تدریجی نشان‌دهنده نیازهای تغذیه‌ای خاص در هر مرحله است که نقش مهمی در بقا و رشد لارو دارد.

 ۶. مرحله پست‌لارو (Post-larva – PL)

پس از گذشت حدود ۱۵ تا ۲۰ روز از تفریخ، لاروها به مرحله پست‌لارو می‌رسند. در این مرحله، اندام‌ها تکامل یافته و توانایی زندگی مستقل را پیدا می‌کنند. پست‌لاروها قادر به مصرف غذای پلت خرد شده یا ترکیبی از غذاهای طبیعی و مصنوعی هستند. در صنعت پرورش میگو، پست‌لاروهای باکیفیت در سن PL10 تا PL15 انتخاب و به استخرهای پرورش منتقل می‌شوند تا بهترین نرخ بقا و رشد حاصل شود.

 ۷. بهداشت و مدیریت

رعایت اصول بهداشتی و مدیریت محیطی کلید موفقیت در تکثیر میگو است. کیفیت آب باید به‌طور مرتب کنترل شود؛ پارامترهایی مانند اکسیژن محلول، pH، دما و شوری باید در محدوده مناسب قرار داشته باشند. ضدعفونی آب، تجهیزات و تانک‌ها با مواد استاندارد از بروز بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. همچنین پایش تراکم و جداسازی لاروهای ضعیف به افزایش بازدهی کمک می‌کند. مدیریت صحیح در این مرحله تضمین می‌کند که پست‌لاروهای سالم و مقاوم برای ادامه پرورش در استخرها تولید شوند.

چرخه زندگی میگو 

چرخه زندگی میگو از تخم آغاز می‌شود که پس از حدود ۱۲ تا ۲۴ ساعت به لارو نائوپلیوس تبدیل می‌گردد. نائوپلیوس‌ها با استفاده از ذخایر زرده تغذیه کرده و پس از چند بار پوست‌اندازی وارد مرحله زوئا می‌شوند، جایی که اندام‌های بیشتری شکل گرفته و از فیتوپلانکتون‌ها تغذیه می‌کنند. سپس لاروها به مرحله مایسیس می‌رسند که شباهت بیشتری به میگوی کوچک دارد و توانایی شنا و تغذیه از آرتمیا و جلبک‌ها را پیدا می‌کند. در ادامه با رسیدن به مرحله پست‌لارو، شکل بدن آن‌ها کاملاً شبیه میگوی بالغ می‌شود و قابلیت انتقال به استخرهای پرورشی را پیدا می‌کنند. پست‌لاروها پس از چندین پوست‌اندازی به مرحله نوجوان و سپس بالغ می‌رسند و توانایی تولید مثل پیدا می‌کنند و بدین ترتیب چرخه زندگی تکرار می‌شود.

نیازهای غذایی و مکمل‌های ضروری میگوی پرورشی

 مواد اصلی غذایی

• پروتئین (35–40%): رشد و انرژی – منابع: پودر ماهی، سویا، گوشت.
• چربی (7–10%): اسیدهای چرب ضروری – منابع: روغن ماهی و گیاهی.
• کربوهیدرات (20–25%): انرژی سریع – منابع: نشاسته و غلات.
• مواد معدنی: کلسیم و فسفر برای پوسته، منیزیم و پتاسیم برای تعادل یونی.
• فیبر خام (<5%): بهبود گوارش.

 ویتامین‌های کلیدی

• A (رشد و ایمنی)
• D (جذب کلسیم و اسکلت خارجی)
• E (آنتی‌اکسیدان)
• C (کاهش استرس و بیماری؛ سنتز نمی‌شود)
• ویتامین‌های گروه B (متابولیسم انرژی)
• K (انعقاد و متابولیسم استخوانی)
• کولین و اینوزیتول (سلامت کبد و متابولیسم چربی)

 مکمل‌ها و افزودنی‌ها

• پروبیوتیک و پری‌بیوتیک: بهبود هضم و سلامت روده.
• محرک‌های ایمنی (بتا-گلوکان، عصاره مخمر).
• رنگدانه‌ها (آستاگزانتین): بهبود رنگ و کیفیت گوشت.

چه بیماری‌هایی در پرورش میگو رایج است؟

 بیماری‌ها یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پرورش ماهی قزل آلا در منزل و پرورش میگو هستند، چون می‌توانند در مدت کوتاهی باعث تلفات گسترده شوند و خسارت اقتصادی زیادی به مزرعه وارد کنند. بیماری‌های میگو به سه دسته اصلی ویروسی، باکتریایی و انگلی/قارچی تقسیم می‌شوند:

 ۱. بیماری‌های ویروسی (بسیار خطرناک)

• بیماری لکه سفید (WSSV – White Spot Syndrome Virus): شایع‌ترین و کشنده‌ترین بیماری؛ با لکه‌های سفید روی پوسته و مرگ سریع شناخته می‌شود.
• بیماری سرزرد (YHV – Yellow Head Virus): باعث تورم سر-سینه، تغییر رنگ به زرد و مرگ ناگهانی.
• بیماری Taura (TSV – Taura Syndrome Virus): منجر به ضعف عمومی و تغییر رنگ بدن.
• بیماری IHHNV (Infectious Hypodermal and Hematopoietic Necrosis Virus): موجب رشد ناقص، تغییر شکل و تلفات در لاروها.

 ۲. بیماری‌های باکتریایی

• Vibriosis (ویبریوز): عامل اصلی Vibrio spp. است؛ نشانه‌ها شامل قرمزی بدن، کاهش اشتها، ضعف و مرگ‌ومیر.
• Necrotizing Hepatopancreatitis (NHP):عفونت کبد-لوزالمعده، منجر به توقف رشد و مرگ تدریجی.

 ۳. بیماری‌های انگلی و قارچی

• Gregariniasis (گریگارین): انگل تک‌یاخته‌ای در روده؛ باعث کاهش رشد.
• Microsporidiosis (میکروسپوریدیا): ایجاد ضعف و سفید شدن عضلات.
• Luminous bacteria disease (باکتری‌های نورانی): معمولاً در لاروها و پست‌لاروها، دیده شدن نور آبی در تاریکی.
• قارچ‌ها (مثل Fusarium): بیشتر در تخم و لاروها، ایجاد کپک روی تخم‌ها.

 ۴. مشکلات غیرعفونی (بیماری‌های مدیریتی)

• استرس ناشی از نوسان شوری، دما یا pH
• کمبود اکسیژن محلول
• مسمومیت با آمونیاک، نیتریت یا سولفید هیدروژن

منظور از میگو دار کردن چیست؟

«میگودار کردن» به فرآیند رهاسازی پست‌لاروهای سالم و فعال (PL10 تا PL15) در استخرهای آماده‌شده پرورشی گفته می‌شود. این کار که آغاز اصلی دوره پرورش است، پس از آماده‌سازی کامل بستر و آب استخر انجام می‌گیرد. پیش از رهاسازی، مرحله سازگاری (Acclimatization) برای یکسان‌سازی دما، شوری و pH بدن لارو با شرایط استخر الزامی است. تراکم رهاسازی نیز بسته به نوع سیستم پرورش (نیمه‌متراکم، متراکم یا فوق‌متراکم) تعیین می‌شود و معمولاً در شروع فصل گرم سال صورت می‌گیرد.

زمان و روش برداشت میگو 

برداشت میگو آخرین و مهم‌ترین مرحله پرورش است که باید با دقت و در زمان مناسب انجام شود تا بیشترین سود و کیفیت محصول حاصل گردد. زمان برداشت معمولاً هنگامی است که میگوها به وزن بازارپسند (۲۰ تا ۳۰ گرم یا حدود ۴۰–۵۰ قطعه در هر کیلوگرم) برسند و این زمان بسته به گونه و شرایط پرورش بین ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد. علاوه بر وزن، عواملی مانند شرایط بازار، کیفیت آب، بروز بیماری‌ها یا تغییرات شدید دما نیز می‌توانند باعث برداشت زودتر شوند.

روش برداشت بسته به وضعیت استخر و هدف بازار متفاوت است:

• در برداشت کامل، آب استخر به‌طور کامل تخلیه می‌شود و همه میگوها با تور یا پمپ جمع‌آوری می‌گردند.
• در برداشت جزئی یا انتخابی، تنها بخشی از میگوهای درشت‌تر با تور صید شده و باقی برای رشد بیشتر در استخر می‌مانند.

پس از برداشت، میگو باید سریعاً شسته، خنک و درجه‌بندی شود تا تازگی و کیفیت محصول حفظ گردد.

عملیات پس از برداشت میگو

 عملیات پس از برداشت میگو یکی از کلیدی‌ترین مراحل در پرورش است، چون کیفیت محصول و ارزش اقتصادی آن کاملاً به این بخش بستگی دارد. اگر به‌درستی مدیریت نشود، حتی بهترین پرورش هم می‌تواند با افت کیفیت و ضرر همراه شود.

• شستشو و جداسازی اولیه: میگوها پس از صید با آب تمیز شسته و ناخالصی‌ها و میگوهای مرده جدا می‌شوند.
• خنک‌سازی سریع (Chilling): بلافاصله میگوها در مخلوط یخ و آب با دمای ۰–۴ درجه سانتی‌گراد سرد می‌شوند تا فساد کاهش یابد.
• درجه‌بندی (Grading): میگوها بر اساس اندازه و وزن (مثلاً ۲۰ یا ۳۰ عددی در هر کیلوگرم) دسته‌بندی می‌شوند.
• بسته‌بندی (Packaging): در جعبه‌های عایق با یخ کافی بسته‌بندی می‌شوند تا تازگی حفظ شود.
• نگهداری و انبارش: برای کوتاه‌مدت در دمای ۰–۴ درجه و برای بلندمدت با انجماد سریع در دمای -۱۸ درجه یا کمتر ذخیره می‌شوند.
• حمل و نقل (Transportation): با کامیون یخچال‌دار یا جعبه‌های ایزوله منتقل شده و زنجیره سرد در کل مسیر حفظ می‌شود.

مقدار سود دهی پرورش میگو 

سوددهی پرورش میگو به عوامل مختلفی مانند گونه‌ی پرورشی (وانامی یا ببری سیاه)، تراکم ذخیره‌سازی، کیفیت مدیریت استخر، هزینه‌ی خوراک و دارو، و قیمت فروش در بازار بستگی دارد. در شرایط استاندارد، هر هکتار استخر می‌تواند سالانه بین ۳ تا ۸ تن میگو تولید کند و با توجه به قیمت بالای میگو در بازار داخلی و صادراتی، حاشیه سود قابل‌توجهی ایجاد شود. اگرچه هزینه‌های اولیه برای آماده‌سازی استخر، خرید پست‌لارو و خوراک نسبتاً زیاد است، اما در صورت مدیریت درست و کاهش تلفات، بازگشت سرمایه معمولاً در همان سال اول یا دوم امکان‌پذیر است و پرورش میگو یکی از پرسودترین شاخه‌های آبزی‌پروری به شمار می‌رود.

 جمع‌بندی

پرورش میگو به‌عنوان یکی از سودآورترین شاخه‌های آبزی‌پروری، نقش مهمی در تأمین پروتئین باکیفیت، اشتغال‌زایی و صادرات دارد. این فعالیت نیازمند آشنایی با زیست‌شناسی میگو، انتخاب گونه‌ی مناسب، رعایت شرایط فیزیکی و شیمیایی آب، مدیریت صحیح تکثیر و تغذیه، و کنترل بیماری‌ها است. عملیات کلیدی مانند میگودار کردن، برداشت در زمان مناسب، و رعایت اصول پس از برداشت، مستقیماً بر کیفیت محصول و سودآوری اثرگذارند. هرچند سرمایه‌گذاری اولیه و حساسیت‌های مدیریتی در این حرفه بالاست، اما با دانش علمی و مدیریت دقیق، پرورش میگو می‌تواند بازگشت سرمایه سریع و درآمد قابل‌توجهی به همراه داشته باشد و به‌عنوان یک فرصت اقتصادی پایدار در حوزه شیلات مورد توجه قرار گیرد.